Programma

Hersenonderzoek staat erg in de belangstelling. Van hersenonderzoekers wordt antwoord verwacht op essentiële vragen als: wie zijn wij en hoe kunnen onze gevoelens en gedachten verklaard worden?

Veel onderzoekers in de neurowetenschappen zijn van mening dat al ons gedrag, ons denken en ons doen en laten, te verklaren zijn vanuit de activiteit van ons brein. In deze voordracht wordt de vraag aan de orde gesteld of de menselijke geest valt te reduceren tot hersenactiviteit. Een andere vraag betreft de rol van ons bewustzijn. Onderzoek heeft aangetoond dat onbewuste processen in ons brein een grote invloed kunnen hebben op ons gedrag. Dat heeft er toe geleid dat een aantal invloedrijke wetenschappers bewuste denkprocessen van weinig belang achten: het heeft volgens hen slechts een gering effect op ons doen en laten. Van een vrije wil zou geen sprake zijn. Neuropsycholoog André Aleman laat aan de hand van veel recent onderzoek zien dat het bewuste denken wel van groot belang is voor ons gedrag. Hoewel onbewuste processen zeker een rol spelen, laat hij zien dat bewust denken onbewuste processen in goede banen kan leiden. Mindfulness en spiritualiteit kunnen daarbij behulpzaam zijn. Het feit dat ons brein ‘bezield’ is en we flexibel om kunnen gaan met automatische gedragspatronen, maakt ons uniek.

Many autistic people develop a range of strategies they use to mask their autism in social interactions, and we call this ‘social camouflaging’. In a world where most people are not autistic, social camouflaging is an important part of the day-to-day lived experience of being autistic. In this talk I will describe recent research on: (1) the nature of social camouflaging; (2) why autistic people camouflage; (3) the costs and benefits of camouflaging for autistic people. I argue that the phenomenon of social camouflaging raises important questions about the rights of autistic people, and how they can find ways to live satisfying lives.

The recognition and understanding of emotions and mental states are core difficulties in children with autism spectrum disorder (ASD). These difficulties hamper children’s socio-emotional functioning and may have a long lasting effect on their well-being. Various traditional and technology-based interventions have aimed to facilitate the learning of emotion recognition skills in children with ASD. The talk will address the relative effectiveness of such approaches. In addition, motivational aspects in teaching children with ASD about emotions, and how these may be harnessed in order to boost the generalization of learned skills to social everyday life will be discussed.

In this lecture, I will present our working hypothesis to explain many aspects in autism, namely that there is an imbalance between the excitatory and the inhibitory systems in autism, and that difficulties with eye contact and in social communication in general may all stem from that imbalance. I will try to demonstrate that contrary to a widely held belief, individuals with autism do not lack affective empathy, and that they in fact tend to be hypersensitive to certain signals expressed by faces.

Children and adolescents with autism are more often victim of bullies than children without autism. Bullying can be a severe problem, affecting all parties involved in their social but also academic development. Not only victims, but also bullies or their helpers and bystanders are at risk for long lasting negative effects. The fact that bullying can jeopardize a healthy development stresses the need for successful interventions; but question is to what extent autism is taken into account? There are different ways to address this issue. One way is to examine factors underlying victimization: which children are more vulnerable than others and why? Our longitudinal study for example, shows that children and adolescents with autism are more easily angered, which in turn increases their risk to be involved in bullying. Although this gives us a better understanding, we should also be cautious about ‘blaming the victim’ and not stigmatizing certain groups or children. Another way is to focus on the group process and see how autism awareness might positively affect this process. In this presentation, both approaches will be discussed.

In this presentation Dr. Porter will provide a brief overview of the current literature examining the existence and prevalence of sensory processing disorders, both comorbid with and independent of autism spectrum disorder. The short lecture will include a summary of studies identifying the functional challenges faced by children with SPD and their families. Finally, a synopsis of intervention efficacy studies for sensory-related interventions for children with autism will be provided.

• Review evidence exploring the neurological and biological differences of SPD
• Discuss comorbidity of autism & SPD
• Explore links between SPD, anxiety, & other social-emotional disorders
• Review studies examining treatment methods for sensory-related dysfunction in children with autism

Up to 72% of adults diagnosed with autism report suicidal thoughts and behaviours and are significantly more likely to die by suicide than the general population. However, there is not much research into why this is the case, and how researchers and clinicians can effectively assess and prevent suicidality in autistic people. Results from the Mental Health in Autism research program led by Dr. Sarah Cassidy will be presented, including: 1) adapting tools to more effectively assess suicidality in autistic adults; 2) understanding risk markers for suicidality in autistic adults; and 3) implications for preventing suicide in autistic people.

Recently, clinicians have noticed a potential overrepresentation of ASD diagnoses and characteristics in individuals with gender dysphoria (GD) and an overrepresentation of characteristics of GD in autistic individuals. In the literature, several hypotheses have been forwarded to explain this potential co-occurrence, such as the ‘extreme male brain’ theory. It has also been suggested that some specific ASD traits, such as less flexibility in thinking, might influence gender identity development. In the current lecture, prevalence rates of co-occurring GD and ASD and suggested hypotheses will be reviewed. In addition, as co-occurring ASD might come with specific challenges in assessment of individuals with gender identity questions, clinical implications will be discussed.

Dr. Porter will present an overview of Dr. Lucy Jane Miller’s STAR frame of reference, highlighting intervention techniques to address sensory challenges faced by children on the autism spectrum. The STAR focus on parent involvement will be discussed, as well as the three pillars of the frame of reference; regulation, relationship, and sensory processing. This lecture will include a review of the current nosology of Sensory Processing Disorder (SPD) subtypes, with suggested intervention considerations for each. Finally, Dr. Porter will briefly present A SECRET, the problem-solving tool used to empower families to build a sensory lifestyle.

• STAR Frame of Reference
  • Regulation, relationship, and sensory processing
• Overview of sensory-based interventions for SPD subtypes
• Importance of parent involvement
• A SECRET problem-solving tool

Meer dan de helft van de van kinderen met een autismespectrumstoornis heeft ook een eetprobleem (Cermak, 2010; Crasta, 2014). Het meest voorkomende eetprobleem in deze groep betreft selectief eten. Momenteel is er in Nederland geen wetenschappelijk onderbouwd behandelprogramma beschikbaar voor kinderen met ASS en eetproblemen. De eetproblemen van kinderen met ASS zijn vaak complex, worden vaak laat opgemerkt en behandeling vindt niet of versnipperd plaats. Om deze reden heeft Yulius, polikliniek Autisme een behandelprotocol ontwikkeld om de eetproblemen van deze kinderen te behandelen. Het behandelprotocol, ‘Stap voor stap, hap voor hap’ richt zich op alle factoren die van invloed kunnen zijn op het eetprobleem, zoals de prikkelverwerking, lichamelijke problemen, interacties in het gezin (van Maanen, 2014). In samenwerking met het Erasmus MC – Sophia worden momenteel de eerste stappen ondernomen om het behandelprotocol wetenschappelijk te onderbouwen.

Tijdens deze workshop wordt aandacht besteedt aan het beter leren begrijpen van eetproblemen bij mensen met autisme. Hierbij worden stapsgewijs de invalshoeken van de methodiek besproken en de eerste uitkomsten van de pilot-studie gedeeld.

Hoe gaan jongeren en volwassenen met autisme om met seksualiteit en relaties? Klopt het dat sommige jongeren met autisme trager zijn in hun seksuele ontwikkeling of er helemaal niet mee bezig zijn? Stellen jongeren en volwassenen met autisme vaker ongepast of afwijkend seksueel gedrag? Allerhande ideeën en overtuigingen leven. Seks en relaties zijn een deel van het leven, en vormen voor sommige mensen, ook met autisme, een uitdaging. Autismekenmerken kunnen daarin ook een rol spelen.

In deze sessie bespreken we de resultaten van onderzoek bij normaalbegaafde jongens en volwassenen met autisme. We staan niet alleen stil bij recent onderzoek naar dit thema, maar ook bij de betekenis hiervan voor mensen met autisme, hun ouders en professionals in het dagelijkse leven en de praktijk. Er is ruimte voor discussie en interactie.

Minstens één op de tien mensen hoort in hun leven stemmen. Life-time prevalentie bij vrouwen is ongeveer 12%, bij mannen is dat 10%. Stemmen horen komt voor zonder dat sprake is van een (psychiatrische) ziekte. Wel komen ze bij patiënten met een psychiatrische stoornis vaker voor. Lifetimeprevalenties zijn bij patiënten met een: dissociatieve stoornis 80%, schizofreniespectrum stoornis 70% en 30% bij bipolaire-, posttraumatische- en borderline-psersoonlijkheid stoornis. Over voorkomen bij patiënten met ASS zijn geen gegevens bekend. Stemmen hoorders hebben een verhoogd suïciderisico. Bij adolescenten is dit 8x hoger dan bij niet-stemmenhorende leeftijdsgenoten. Alle reden dus voor speciale aandacht voor stemmen horen.

Stemmen horen is goed behandelbaar. Met name de Hallucinatiegerichte Integratieve Therapie (HIT) heeft  significant betere en duurzamer resultaten dan medicatie en cognitieve gedragstherapie in de domeinen: stemmen horen, co-morbide depressie, angst, denkstoornis, kwaliteit van leven en sociaal functioneren. Tot op heden is bij (pre-)adolescenten alleen nog naturalistisch onderzoek verricht. In de leeftijdscategorie 10-16 jaar verdwenen de stemmen en co-morbide stemmings- en leerproblemen bij allen (N=12). De stemmen bij de oudere groep verdwenen niet bij allen, maar de eindresultaten waren significant beter dan de beginscores.

De presentatie beschrijft de HIT-behandeling van twee stemmen horende adolescenten met ASS.

Vanuit de Academische Werkplaats Autisme, is binnen Lucertis onderzoek gedaan naar de overgang van kinderen naar het basisonderwijs. Hierbij is de vroeg detectie van autisme door jeugdartsen tijdens het groep 2 consult onderzocht. Via een onlineschool is onderwijs gegeven door kinder- en jeugdpsychiaters over autisme aan jeugdartsen. In het onderzoek is door metingen voor, direct na, en 6 maanden na de cursus geëvalueerd wat het effect van de cursus is op de kennis over autisme, de competentiebeleving, de rol van psychiatrisch stigma en het effect op het aantal doorverwijzingen door jeugdartsen. Deze recente resultaten worden besproken en in nationaal en internationaal kader geplaatst. Ook zal een jeugdarts casus worden besproken.

Hoe is het om autistisch te zijn? Waar loop je zoal tegenaan in het dagelijks leven? In deze lezing wil ik iets van mijn ervaringen vertellen. Hoe ik me probeerde aan te passen in mijn jeugd en de aanloop naar de diagnose, die ik pas op 36-jarige leeftijd kreeg.

Vanuit het rijtje met knelpunten waar je in het dagelijks leven met autisme tegenaan kunt lopen, heb ik de twee voor mij belangrijkste, uitgekozen. Namelijk werk en het onderhouden van sociale contacten/vriendschappen. Deze ga ik nader uitdiepen.

Aan het eind van de lezing zal er nog (kort) de gelegenheid zijn, praktische vragen te stellen

De onderzoeksagenda op het gebied van autisme wordt momenteel primair gestuurd door wetenschappers. Aan mensen met autisme en hun naasten is tot nu toe nauwelijks gevraagd waar, volgens hen, te weinig kennis over is en dus waar (meer) onderzoek naar zou moeten gebeuren.

Het doel van het onderzoeksproject ‘Inventarisatie onderzoeksbehoeften vanuit het perspectief van mensen met autisme en hun naasten’ is om in kaart te brengen waar onderzoek naar zou moeten gebeuren, volgens 3 groepen:

1. (jong)volwassenen met autisme (>= 16 jaar)
2. ouders van een kind met autisme (<16 jaar)
3. wettelijk vertegenwoordigers/bewindvoerders van mensen met autisme en een zware zorgbehoefte

In de NAR-enquête van voorjaar 2018 werd een open vraag gesteld naar hun onderzoeksbehoefte. De antwoorden van 923 deelnemers zijn tekstueel geanalyseerd en gecodeerd in onderwerpen. Daarna werden de onderwerpen gecategoriseerd en in thema’s ingedeeld. Uiteindelijk werden de antwoorden ook gekoppeld aan de demografische kenmerken van de respondenten en kwantitatief geanalyseerd.

Tijdens deze sessie zullen de thema’s worden besproken, de belangrijkste verschillen tussen de 3 groepen respondenten, details van enkele belangrijke thema’s en opvallende voorbeelden van de demografische analyse. De resultaten zullen worden gebruikt bij de ontwikkeling van de Kennisagenda Autisme door de Academische Werkplaats Autisme 2.0 in 2019.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat psychotische ervaringen, zoals hallucinaties en waanideeën, en psychotische stoornissen vaak voorkomen bij autisme. Tijdens deze presentatie bespreek ik onderzoeken waarin de relatie tussen autisme en psychose is bekeken. Daarbij richt ik mij met name op de mogelijke rol van sociale uitsluiting, waarvan steeds meer lijkt dat dit het risico op psychose kan verhogen, en kijk ik naar de rol die de neurotransmitter dopamine hierin speelt. Verder ga ik in op mogelijke manieren waarmee psychose bij autisme vroeg herkend en behandeld zou kunnen worden.

Mannen en vrouwen met autisme willen ook graag een liefdevolle partner en ouder, fijne collega en vriend(in) zijn. Ze zoeken naar oplossingen, waardoor ze niet hoeven te scheiden en hun partner weer verliefd op hen wordt. Ze willen weten waardoor vriendschappen verwateren en collega’s hen buitensluiten. Ze willen graag leren wat ze zelf kunnen doen om warme relaties te ervaren. En jij kunt hen daarbij helpen! Ontdek in deze workshop waarom relaties zo moeilijk zijn voor m/v met autisme, wat de impact daarvan is op het dagelijks leven en welke uitstekend werkende mogelijkheden er zijn om relaties te helpen verbeteren.

Over Marja

Marja Boxhoorn, schrijfster van het boek ‘Meer rust en minder stress bij autisme’, leert coaches en leidinggevenden hoe effectief te coachen naar meer rust en betere (werk)relaties. Zodat mannen en vrouwen met autisme succesvol kunnen zijn in werk en leven, wat een positieve impact heeft op gezin, team, organisatie en maatschappij. Dit doet zij o.a. met de Autismecoachopleiding en een groeiend netwerk van gecertificeerd autismecoaches. 12 jaar lang heeft zij een succesvolle autismecoachpraktijk gehad. Als ervaringsdeskundig moeder van een volwassen kind met autisme weet zij als geen ander hoe complex het omgaan met autisme regelmatig is. Het is haar missie dat er op steeds grotere schaal topcoaches beschikbaar zijn die autisme heel goed snappen en de juiste coaching bieden.

Meer dan de helft van de van kinderen met een autismespectrumstoornis heeft ook een eetprobleem (Cermak, 2010; Crasta, 2014). Het meest voorkomende eetprobleem in deze groep betreft selectief eten. Momenteel is er in Nederland geen wetenschappelijk onderbouwd behandelprogramma beschikbaar voor kinderen met ASS en eetproblemen. De eetproblemen van kinderen met ASS zijn vaak complex, worden vaak laat opgemerkt en behandeling vindt niet of versnipperd plaats. Om deze reden heeft Yulius, polikliniek Autisme een behandelprotocol ontwikkeld om de eetproblemen van deze kinderen te behandelen. Het behandelprotocol, ‘Stap voor stap, hap voor hap’ richt zich op alle factoren die van invloed kunnen zijn op het eetprobleem, zoals de prikkelverwerking, lichamelijke problemen, interacties in het gezin (van Maanen, 2014). In samenwerking met het Erasmus MC – Sophia worden momenteel de eerste stappen ondernomen om het behandelprotocol wetenschappelijk te onderbouwen.

Tijdens deze workshop wordt aandacht besteedt aan het beter leren begrijpen van eetproblemen bij mensen met autisme. Hierbij worden stapsgewijs de invalshoeken van de methodiek besproken en de eerste uitkomsten van de pilot-studie gedeeld.

Hoe gaan jongeren en volwassenen met autisme om met seksualiteit en relaties? Klopt het dat sommige jongeren met autisme trager zijn in hun seksuele ontwikkeling of er helemaal niet mee bezig zijn? Stellen jongeren en volwassenen met autisme vaker ongepast of afwijkend seksueel gedrag? Allerhande ideeën en overtuigingen leven. Seks en relaties zijn een deel van het leven, en vormen voor sommige mensen, ook met autisme, een uitdaging. Autismekenmerken kunnen daarin ook een rol spelen.

In deze sessie bespreken we de resultaten van onderzoek bij normaalbegaafde jongens en volwassenen met autisme. We staan niet alleen stil bij recent onderzoek naar dit thema, maar ook bij de betekenis hiervan voor mensen met autisme, hun ouders en professionals in het dagelijkse leven en de praktijk. Er is ruimte voor discussie en interactie.